Wat is de Oostenrijkse School van Economie? Als je de populaire indruk hebt dat datahongerige economen altijd bezig zijn met ingewikkelde formules en niet met buiten-de-kaders denken, dan moet je eens kijken naar de Oostenrijkse school. Net als monniken in hun kloosters, streven de economen van deze school ernaar complexe problemen op economisch gebied op te lossen door het uitvoeren van “gedachte-experimenten”.
De Oostenrijkse school gelooft dat het mogelijk is om de waarheid te ontdekken door gewoon hardop te denken. Het is interessant dat deze groep unieke inzichten heeft in enkele van de belangrijkste economische vraagstukken van onze tijd. Lees verder om uit te vinden hoe de Oostenrijkse school zich heeft ontwikkeld en waar ze staat in de wereld van het economisch denken.
Inzicht in de Oostenrijkse economische school
Wat we vandaag de dag kennen als de Oostenrijkse economische school is niet in één dag ontstaan. Deze school heeft een jarenlange evolutie doorgemaakt waarin de wijsheid van de ene generatie werd doorgegeven aan de volgende. Hoewel de school vooruitgang heeft geboekt en kennis van buiten heeft opgenomen, zijn de kernbeginselen hetzelfde gebleven.
Carl Menger, een Oostenrijkse econoom die in 1871 “Principles of Economics” schreef, wordt door velen beschouwd als de grondlegger van de Oostenrijkse school. De titel van Mengers boek doet niets bijzonders vermoeden, maar de inhoud ervan werd een van de pijlers van de revolutie van het marginalisme.1
Menger legde in zijn boek uit dat de economische waarden van goederen en diensten subjectief van aard zijn, dus wat voor jou waardevol is, is dat misschien niet voor je buurman. Menger legde verder uit dat met een toename van het aantal goederen hun subjectieve waarde voor een individu afneemt. Dit waardevolle inzicht ligt ten grondslag aan het concept van wat men noemt afnemend marginaal nut.
Later paste Ludwig von Mises, een andere grote denker van de Oostenrijkse school, de theorie van de marginale utiliteit toe op geld in zijn boek Theorie van geld en krediet (1912). De theorie van de afnemende marginale utiliteit van geld kan ons in feite helpen bij het vinden van een antwoord op een van de fundamenteelste vragen van de economie: Hoeveel geld is te veel? Ook hier zou het antwoord subjectief zijn. Een extra dollar in de handen van een miljardair zou nauwelijks een verschil maken, terwijl diezelfde dollar van onschatbare waarde zou zijn in de handen van een arme.
Behalve Carl Menger en Ludwig von Mises omvat de Oostenrijkse school ook andere grote namen als Eugen von Bohm-Bawerk, Friedrich Hayek, en vele anderen. De huidige Oostenrijkse school beperkt zich niet tot Wenen; haar invloed verspreidt zich over de hele wereld.
In de loop der jaren hebben de basisbeginselen van de Oostenrijkse school geleid tot waardevolle inzichten in tal van economische vraagstukken, zoals de wetten van vraag en aanbod, de oorzaak van inflatie, de theorie van de geldschepping en de werking van de wisselkoersen. Over elk van deze onderwerpen verschillen de opvattingen van de Oostenrijkse school vaak van die van andere scholen in de economie.
In de volgende paragrafen kun je enkele van de belangrijkste ideeën van de Oostenrijkse school en hun verschillen met de andere scholen van de economie onderzoeken.
Economische wetten van universele toepassing
De Oostenrijkse school gebruikt de logica van het a priori denken – iets wat iemand zelf kan bedenken zonder op de buitenwereld te vertrouwen – om economische wetten te ontdekken die universeel toepasbaar zijn, terwijl andere belangrijke economische scholen, zoals de neoklassieke school, de nieuwe Keynesianen, en anderen, gebruik maken van gegevens en wiskundige modellen om hun punt objectief te bewijzen. In dit opzicht kan de Oostenrijkse school meer in het bijzonder worden gecontrasteerd met de Duitse historische school, die de universele toepassing van elke economische stelling afwijst.
Prijsbepaling
De Oostenrijkse school is van mening dat de prijzen worden bepaald door subjectieve factoren zoals de voorkeur van een individu om een bepaald goed al dan niet te kopen, terwijl de klassieke economische school van mening is dat de objectieve productiekosten de prijs bepalen en de neoklassieke school van mening is dat de prijzen worden bepaald door het evenwicht tussen vraag en aanbod.2
De Oostenrijkse school verwerpt zowel de klassieke als de neoklassieke visie door te stellen dat de productiekosten ook worden bepaald door subjectieve factoren op basis van de waarde van alternatieve gebruiksmogelijkheden van schaarse middelen, en dat het evenwicht tussen vraag en aanbod ook wordt bepaald door subjectieve individuele voorkeuren.
Kapitaalgoederen
Een centraal Oostenrijks inzicht is dat kapitaalgoederen niet homogeen zijn.3 Met andere woorden, hamers en spijkers, timmerhout en bakstenen en machines zijn allemaal verschillend en kunnen niet perfect onderling worden gesubstitueerd. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar het heeft reële implicaties in geaggregeerde economische modellen. Kapitaal is heterogeen.
De Keynesiaanse behandeling van kapitaal negeert dit. De output is een belangrijke wiskundige functie in zowel micro- als macroformules, maar zij wordt afgeleid door arbeid en kapitaal te vermenigvuldigen. In een Keynesiaans model is het produceren van $10.000 aan spijkers dus precies hetzelfde als het produceren van een tractor van $10.000. De Oostenrijkse school stelt dat het creëren van de verkeerde kapitaalgoederen tot echte economische verspilling leidt en (soms pijnlijke) her-aanpassingen vereist.
Rentevoeten
De Oostenrijkse school verwerpt de klassieke opvatting van kapitaal, die zegt dat de rentetarieven worden bepaald door vraag en aanbod van kapitaal. De Oostenrijkse school is van mening dat de rente wordt bepaald door de subjectieve beslissing van individuen om geld nu of in de toekomst uit te geven. Met andere woorden, de rentetarieven worden bepaald door de tijdsvoorkeur van kredietnemers en -gevers. Zo suggereert een stijging van de spaarquote dat consumenten de huidige consumptie uitstellen en dat er in de toekomst meer middelen (en geld) beschikbaar zullen zijn.
Het effect van inflatie
De Oostenrijkse school gelooft dat elke toename in de geldhoeveelheid die niet wordt ondersteund door een toename in de productie van goederen en diensten, leidt tot een stijging van de prijzen, maar de prijzen van alle goederen stijgen niet gelijktijdig. De prijzen van sommige goederen kunnen sneller stijgen dan die van andere, wat leidt tot een grotere ongelijkheid in de relatieve prijzen van goederen. Zo kan Peter de loodgieter tot de ontdekking komen dat hij dezelfde dollars verdient voor zijn werk, maar toch meer moet betalen aan Paul de bakker wanneer hij hetzelfde brood koopt.
De veranderingen in relatieve prijzen zouden Paul rijk maken ten koste van Peter. Maar waarom gebeurt het zo? Als de prijzen van alle goederen en diensten gelijktijdig zouden stijgen, zou het nauwelijks iets uitmaken. Maar de prijzen van die goederen waardoor het geld in het systeem wordt geïnjecteerd, passen zich eerder aan dan andere prijzen. Als de overheid bijvoorbeeld geld injecteert door maïs te kopen, zouden de prijzen van maïs eerder stijgen dan die van andere goederen, wat een spoor van prijsdistorsie achterlaat.
Bedrijfscycli
De Oostenrijkse school is van mening dat conjunctuurcycli worden veroorzaakt door een verstoring van de rentetarieven als gevolg van de poging van de overheid om het geld te controleren. Er vindt een verkeerde allocatie van kapitaal plaats als de rentetarieven kunstmatig laag of hoog worden gehouden door de interventie van de overheid. Uiteindelijk maakt de economie een recessie door.5
Waarom moet er een recessie zijn? De arbeid en investeringen die worden ingezet in ongeschikte sectoren (zoals de bouw en verbouwingen tijdens de financiële crisis van 2008) moeten worden ingezet voor economisch haalbare doeleinden. Deze bedrijfsaanpassing op korte termijn doet de reële investeringen dalen en de werkloosheid stijgen.
De overheid of Centrale Bank zou kunnen proberen de recessie te omzeilen door de rente te verlagen of de failliete industrie overeind te houden. Oostenrijkse theoretici zijn van mening dat dit alleen maar tot nog meer misinvesteringen zou leiden en de recessie nog erger zou maken wanneer deze daadwerkelijk toeslaat.
Scheppen van de markt
De Oostenrijkse school ziet het marktmechanisme als een proces en niet als een resultaat van een ontwerp. Mensen creëren markten met de bedoeling hun leven te verbeteren, niet door een bewuste beslissing. Dus als je een groep amateurs op een verlaten eiland achterlaat, zullen hun interacties vroeg of laat leiden tot de creatie van een marktmechanisme.
De kern van de zaak
De economische theorie van de Oostenrijkse school is gebaseerd op verbale logica, wat een verademing is van de technische ‘mumbo jumbo’ van de mainstream economie. Er zijn aanzienlijke verschillen met andere scholen, maar door unieke inzichten te verschaffen in enkele van de complexte economische vraagstukken, heeft de Oostenrijkse school een vaste plaats verworven in de complexe wereld van de economische theorie.