Wat is agorisme? Een geschiedenis van agoristische theorie en praktijk

(Dit essay is afkomstig uit het boek Manifest van de Vrije Mensen van Derrick Broze en John Vibes). Wat is agorisme? Aan het eind van de jaren 1970 bracht anarchist, activist en schrijver Samuel E. Konkin III (SEKIII) The New Libertarian Manifesto (NLM)uit, waarin hij zijn pleidooi hield voor een nieuwe vorm van libertarisme die hij "New Libertarianism" noemde. De filosofie achter de Nieuwe Libertarische Beweging was het agorisme, genoemd naar de "agora", het Griekse woord voor marktplaats. "Een agorist is iemand die consequent handelt voor vrijheid en in vrijheid" schreef SEKIII.

In wezen is agorisme een radicale libertaire filosofie die streeft naar een maatschappij zonder dwang en geweld door gebruik te maken van zwarte en grijze markten in de ondergrondse of "illegale" economie, om zo de macht aan de staat te onttrekken. Konkin noemde deze strategie "contra-economie", die hij beschouwde als alle vreedzame economische activiteiten die buiten het bereik en de controle van de staat plaatsvinden. Hieronder vallen concurrerende valuta, gemeenschappelijke tuinbouwprojecten, verzet tegen belastingen en het runnen van een bedrijf zonder vergunningen. Agorisme omvat ook het opzetten van alternatieve onderwijsprogramma's, vrije scholen of het delen van vaardigheden, en onafhankelijke mediaondernemingen die ingaan tegen de gevestigde orde. Essentieel voor de groei van het agorisme is ook de steun van het publiek voor ondernemers die actief zaken doen buiten de vergunningen en voorschriften van de staat om.

Van statisme naar agorisme

In het NLM schetst SEKIII zijn visie op een vrijere en rechtvaardigere wereld door eerst de huidige toestand van de samenleving te beschrijven: het statisme. Konkin schetst kort de weg van het menselijk denken van slavernij tot de ontdekking van het libertarisch denken en benadrukt ook het belang van consistentie tussen middelen en doelen. Volgens Konkin is het blootleggen van de inconsistenties van het statisme "de meest cruciale activiteit van de libertarische theoreticus". Van hieruit beschrijft Konkin het doel van het agorisme en de contra-economische middelen die nodig zijn om dit doel te bereiken.

Om een duidelijk beeld te schetsen van de agoristische strijd voor een vrijere wereld, legt Konkin de vier stadia uit van statisme naar agorisme, evenals verschillende acties die een bewust praktiserend agorist zou kunnen aangrijpen om agoristische propaganda en contra-economische activiteiten te bevorderen. Door Konkins visie op vooruitgang te begrijpen, is het mogelijk een schema te maken om te schetsen hoe ver de samenleving als geheel is gekomen en waar wij, als individuen, binnen deze stappen passen. Nadat de stappen in kaart zijn gebracht, is het mogelijk strategieën te bepalen die de nieuwe libertariër kunnen helpen van de ene fase naar de volgende over te gaan.

Fase nul

Konkin begint in "Phase Zero: Zero-Density Agorist Society". Phase Zero is de tijd dat er geen agoristen bestonden en het libertarische gedachtegoed verspreid en ongeorganiseerd was, wat volgens Konkin "het grootste deel van de menselijke geschiedenis" is geweest. Toen libertariërs zich eenmaal bewust werden van de filosofie van het agorisme, begon de contra-economische activiteit en gingen we over in "fase 1: LowDensity Agorist Society". In deze fase verschijnen de eerste contra-economische libertariërs. Konkin geloofde dat dit een gevaarlijke tijd was voor activisten die zich zouden laten verleiden door "Get-Liberty-quick" initiatieven. Konkin herinnert agoristen er ook aan zich niet te laten verleiden door politieke campagnes. "Alles zal mislukken, alleen al omdat de vrijheid individueel groeit. Massabekering is onmogelijk," schrijft hij.

Fase een

Fase 1 wordt voorgesteld als een tijd waarin het hoofddoel van de weinige bestaande praktiserende contra-economen is het werven en oprichten van "radicale caucuses," ginger groepen, of als een "Libertarisch Links" factie in het algemeen" (Meer over "Libertarisch Links" in hoofdstuk 5). Konkin merkt ook op dat de meerderheid van de samenleving handelt "met weinig begrip van enige theorie, maar die door materieel gewin ertoe gebracht worden de Staat te ontwijken, te vermijden of te trotseren. Zij vormen toch een hoopvol potentieel?".
Om de vrije maatschappij te bereiken, benadrukt Konkin opnieuw de noodzaak van onderwijs en "bewustmaking van contrareconomen tot libertair begrip en wederzijdse steun". SEKIII riep ook op tot de oprichting van een beweging van libertair links die in de laatste fasen van fase 1 sterk genoeg in invloed en aantal kan groeien om "marginale acties van de staat te blokkeren". Het vermogen om acties van de staat te blokkeren is de laatste jaren absoluut toegenomen door de explosie van gedecentraliseerde, peer-to-peer netwerken via het internet die een snelle uitwisseling van informatie en oproepen tot organisatie mogelijk maken. Er zijn steeds meer internetvideo's die laten zien hoe gemeenschappen zich verenigen tegen onrechtvaardige arrestaties door agenten van de staat.

Bijvoorbeeld, de websites en apps FreedomCells.org, NextDoor.com, en GetCell411.com bieden hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden om onze gemeenschappen te versterken, de tegen-economie te laten groeien, en terug te slaan tegen de staat. Via het Freedom Cell Network kan men andere vrijheidsgezinde individuen vinden in hun stad, staat of land met het specifieke doel zich in de echte wereld te organiseren en de overheid te omzeilen. In 2016 lanceerde Derrick en John de site als een online platform voor het opbouwen van onderlinge hulpgroepen, bekend als Vrijheidscellen, die we in het volgende hoofdstuk in detail zullen verkennen. NextDoor stelt de gebruiker ook in staat om contact te leggen met de lokale gemeenschap, zowel digitaal als in de echte wereld. De app heeft het extra voordeel dat hij gericht is op jouw specifieke buurt. Hierdoor kunnen individuen belangrijke veiligheidsinformatie, verloren en gevonden voorwerpen, of contra-economische zakelijke kansen, rechtstreeks posten bij degenen die in hun buurt wonen.

Cell411 tenslotte beschrijft zichzelf als een "real-time, gratis platform voor noodbeheer". Dit betekent dat je "cellen" of groepen kunt aanmaken waarnaar je rechtstreeks waarschuwingen kunt sturen in het geval van een lekke band, een auto-ongeluk, geweld van een staatsagent, of een ander noodgeval. De app maakt ook echt agoristische ridesharing mogelijk, waarbij een derde partij niet de prijs van de rit of de te gebruiken valuta dicteert.

Fase twee

Elk van deze instrumenten maakt deel uit van de technologie van de tegeneconomie, die het potentieel heeft om overheidsinterventie en regulering volledig nutteloos te maken. Als we het moment aangrijpen, kunnen we de zwarte en grijze markten laten groeien door gebruik te maken van deze opkomende peer-to-peer platforms. Dit is precies wat Konkin geloofde dat de maatschappij zou helpen om van fase 1 naar fase 2 te gaan. Als we overgaan naar "Fase 2: Agoristische samenleving van gemiddelde dichtheid en kleine verdichting," nemen de statisten kennis van het agorisme. Is het in deze fase dat Konkin gelooft dat de tegen-economie zal groeien en dat agoristen "een steeds grotere agoristische sub-samenleving, ingebed in de statistische samenleving" zullen gaan vertegenwoordigen. Hoewel de meerderheid van de agoristen nog steeds binnen de door de staat geclaimde gebieden leeft, beginnen we een "spectrum van de mate van agorisme bij de meeste individuen" te zien. Dit omvat weldoeners van de staat die "zeer statistisch" zijn en "enkelen die zich volledig bewust zijn van het agoristische alternatief", maar de meerderheid van de samenleving is nog steeds betrokken bij de statistische economie.

Van hieruit suggereert Konkin dat agoristen zich misschien willen gaan verdichten in districten, getto's, eilanden of ruimtekolonies. We beginnen in feite de oprichting te zien van agoristisch georiënteerde gemeenschappen, seasteaders, ecodorpen, coöperaties en ondergrondse ruimten die de nadruk leggen op contra-economische activiteit en de oprichting van tegeninstellingen voor de staat. Konkin geloofde dat deze agoristische gemeenschappen zouden kunnen rekenen op de sympathie van de reguliere samenleving om een aanval van de staat te voorkomen. Dit is het moment waarop de kwestie van gemeenschapsbescherming en -verdediging in het spel komt. We hebben de oprichting gezien van gemeenschapsbeschermende alternatieven voor het monopolie van de politiestaat (zie het Threat Management Center in Detroit en de Autodefensas in Mexico), maar tot nu toe is er nog niets volledig agoristisch ontstaan. Het is de oprichting van deze syndicaten van gemeenschapsbescherming die uiteindelijk de agora tot bloei zal brengen. Om dit mogelijk te maken is echter "de hele samenleving tot op zekere hoogte besmet met agorisme", wat leidt tot de mogelijke oprichting van een boven- of ondergrondse beweging die Konkin de Nieuwe Libertarische Alliantie noemt. De NLA treedt gewoon op als woordvoerder van de agora en gebruikt "elke kans om de superioriteit van agoristisch leven ten opzichte van statistisch wonen bekend te maken en wellicht te pleiten voor tolerantie van mensen met 'andere manieren'".

Fase drie

Dit brengt ons bij "Fase 3: Hoge-Dichtheid, Grote Condensatie, Agoristische Samenleving", die wordt beschreven als het punt waarop de staat in een terminale crisisperiode is beland, deels als gevolg van "de uitputting van de middelen van de staat en de aantasting van zijn gezag door de groei van de TegenEconomie". Naarmate de agora aan invloed wint, verdwijnt ook de wurggreep van de staat als gevolg van onhoudbare economische praktijken. Konkin waarschuwt opnieuw dat de statisten zullen proberen nieuwe libertariërs voor zich te winnen met "anti-principes" en roept op tot "waakzaamheid en zuiverheid van denken". Zeer gemotiveerde nieuwe libertariërs gaan naar R&D om te helpen de eerste agoristische beschermings- en arbitragebureaus op te richten die zullen concurreren met de staat. Op dit moment bestaat de overheid in zakken met de staat meestal geconcentreerd in één geografisch gebied. Zij die onder statisme leven zijn zich zeer bewust van de vrijheid die hun agoristische tegenhangers ervaren. De staat is zo zwak geworden dat "grote syndicaten van marktbeschermingsorganisaties" in staat zijn de staat in te dammen en nieuwe libertariërs die zich aanmelden voor een beschermingsverzekering te verdedigen. Dit was volgens Konkin "de laatste stap voor het bereiken van een libertarische samenleving". De samenleving is verdeeld tussen de grotere agoristische gebieden en de geïsoleerde statistische centra.

De overgang van fase 3 naar fase 4 brengt "de laatste ontketening van geweld door de heersende klasse van de staat" teweeg. Konkin zei dat zodra de intellectuelen van de staat inzien dat hun gezag niet langer wordt gerespecteerd, zij zullen kiezen voor de aanval. De verdediging tegen de staat zal worden geregeld zodra de contra-economie de syndicaten van beschermingsorganisaties groot genoeg heeft gemaakt om zich tegen de resterende statisten te verdedigen. De NLA moet voorkomen dat de staat hun zwakte erkent, totdat de agoristische beweging de statistische samenleving volledig heeft geïnfecteerd. Zodra de agoristische gemeenschappen met succes de aanval van de staat hebben weerstaan, zal de agoristische revolutie compleet zijn. Bij de overgang van Fase 3 naar 4 merkt Konkin op dat de eerste drie veranderingen "eigenlijk nogal kunstmatige indelingen zijn; er vindt geen abrupte verandering plaats van de eerste naar de tweede naar de derde." Hij voorziet echter dat de overgang van de derde naar de vierde fase "vrij plotseling" zal zijn.

Fase vier

Fase 4: Agoristische samenleving met statistische onzuiverheden
Zodra de staat zijn laatste adem heeft uitgeblazen, wordt de tegen-economie de vrije markt waar uitwisselingen vrij zijn van dwang. Konkin voorspelt dat "arbeidsdeling en zelfrespect van elke arbeider-kapitaal-ondernemer waarschijnlijk de traditionele bedrijfsorganisatie zullen elimineren - vooral de bedrijfshiërarchie, een imitatie van de Staat en niet van de Markt." Hij stelt zich bedrijven voor als verenigingen van onafhankelijke aannemers, consultants en ondernemers. Nadat de restanten van de staat zijn opgepakt en voor het gerecht gebracht, wordt vrijheid de basis van het gewone leven en "pakken we de andere problemen aan waarmee de mensheid wordt geconfronteerd".

Het andere pad

Om te begrijpen in hoeverre agorisme een oplossing kan bieden voor ons huidige onhoudbare, destructieve systeem moeten we naar de echte wereld kijken. Politieke theorieën zijn prima op papier, maar als de ideeën niet weerspiegelen wat we in de fysieke wereld zien, dienen ze niet meer dan mentale masturbatie. Zoals Konkin schreef in de inleiding van An Agorist Primer: "Onthoud altijd dat agorisme theorie en praktijk integreert. Theorie zonder praktijk is spielerei; serieus genomen leidt het tot terugtrekking uit de werkelijkheid, mystiek en waanzin.....Agoristen geloven dat elke theorie die de werkelijkheid niet beschrijft ofwel nutteloos is ofwel een opzettelijke poging van intellectuelen om niet-specialisten te bedriegen." Zijn er dan echte voorbeelden van contra-economie in de praktijk? En zo ja, is er bewijs dat de praktijk leidt tot meer vrijheid en welvaart?
Om een antwoord op deze vragen te vinden, kijken we naar de "informele sector" van Peru in de jaren tachtig en negentig. De informele sector bestond uit individuen die buiten de wetten en regels van de overheid opereerden. De activiteiten van de informele sector worden buiten het legale systeem om uitgevoerd, zonder rekening te houden met overheidsvoorschriften. Samen vormen deze activiteiten de informele economie. In zijn boek The Other Path uit 1989 geeft Hernando De Soto een gedetailleerde studie van het ontstaan en de werking van de Peruaanse informele economie. De Soto betoogt dat de overheidsvoorschriften inzake huisvesting, vervoer en handel moeten worden opgeheven, zodat de dynamiek van de informele economie de overhand kan krijgen. Helaas lijken De Soto en Het Andere Pad het kapitalisme gelijk te stellen aan de vrije markt, en gaan zij zover dat zij "marktgerichte hervormingen" propageren, waardoor de informele economie de nieuwe statistische economie kan worden. In plaats van totale bevrijding te bevorderen door het gebruik van de informele economie en een werkelijk vrije markt, geloven De Soto en zijn Instituut voor Vrijheid en Democratie dat een kapitalistisch regeringssysteem het volk zal bevrijden. Ondanks deze tekortkomingen is Het Andere Pad een aanrader voor elke student van contra-economische activiteiten.

Een ander belangrijk punt over de informele economie van Peru is het feit dat deze zwarte markt ondernemers investeerden in en informele bedrijven oprichtten als een directe poging om te ontsnappen aan de regelgeving van de staat en het geweld van de maoïstische terreurgroep "Het Lichtend Pad". Toen Het Andere Pad uitkwam, was het bedoeld als tegenwicht tegen de marxistische propaganda van Het Lichtend Pad dat de boerenklasse had geleerd dat de markt iets was om te verachten in plaats van een instrument voor bevrijding. Het boek zou een bestseller worden en de groeiende informele economen helpen de kracht van onbelemmerde handel en marktwerking te erkennen. Helaas lijkt de informele economie, bij gebrek aan een echt geïnformeerde en georganiseerde agoristische beweging, opgeslokt te zijn door de Peruaanse statistische economie.
Toch meldde het Institute for Liberty and Democracy (ILD) tijdens de opkomst van de informele economie in Peru dat "extralegale ondernemers" en hun uitgebreide familie ongeveer 60 tot 80% van de bevolking van het land uitmaakten en 56% van alle bedrijven beheerden. In de update van The Other Path uit 2002 schrijft De Soto dat de ondergrondse economieën van Rusland en Oekraïne goed zijn voor 50% van het bruto binnenlands product, terwijl 85% van alle banen in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied zijn gecreëerd in deze informele of contra-economie. Het is duidelijk dat de informele of contra-economie net zo belangrijk is geworden als Samuel Konkin voorspelde.

The Other Path belicht niet alleen het belang van de tegeneconomie, maar illustreert ook hoe de restrictieve en opdringerige regulering door de staat van vrijwillige ruil rechtstreeks leidt tot de groei van de ondergrondse markten. Volgens casestudies van de ILD zou de gemiddelde persoon die in de jaren tachtig in Peru een detailhandelsmarkt probeerde op te zetten, 13 jaar lang geconfronteerd worden met juridische en administratieve hindernissen. Bovendien zou het 26 maanden duren om toestemming te krijgen om een nieuwe buslijn te exploiteren, en bijna een jaar, met 6 uur werk per dag, om de nodige vergunningen te krijgen om legaal een naaimachine voor commerciële doeleinden te gebruiken.

Klassenstrijd

"Er is zeker klassenstrijd in Peru. Maar de belangrijkste scheidslijn tussen de Peruaanse samenleving is niet de horizontale scheidslijn tussen ondernemers en arbeiders. De belangrijkste scheidslijn is een verticale grens, rechts daarvan bevinden zich politici, bureaucraten en zakenlieden die profiteren en leven van de gunst van de regering en links daarvan legale en extralegale producenten die zijn uitgesloten van de gunst," schreef De Soto in 2002.
Geconfronteerd met aanhoudend geweld en de maoïstische retoriek van Het Lichtend Pad aan de ene kant, en statistische regelgeving en diefstal aan de andere kant, koos de bevolking van Peru ervoor om naar het platteland te trekken en informele marktplaatsen te creëren voor handel, het delen van ritten en huisvesting. Dit is wat vrij denkende mensen doen, wanneer ze geconfronteerd worden met de constante dreiging van diefstal en bureaucratie. Uiteindelijk zijn de mensen het beu dat de staat elk aspect van hun leven binnendringt, dus zullen ze oplossingen van buitenaf zoeken. Dit kan bestaan uit hervormingsgezinde plannen zoals electorale politiek en stemmen, of mogelijk gewelddadige opstand. Contra-economie en agorisme bieden een derde weg naar vrijheid. Een pad dat vreedzaam en consistent is en de realiteit weerspiegelt die we vandaag in de wereld zien.

De contra-economische realiteit

Er zijn ook talloze gedocumenteerde voorbeelden van deze contra-economische realiteit in China, Noord-Korea, Cuba en in heel Afrika. Radicale propaganda en westerse media worden via USB-drives Noord-Korea binnengesmokkeld, terwijl straatverkopers overal ter wereld werken zonder zich iets aan te trekken van de toestemmingsbriefjes van de staat. Volgens het nationale bureau voor de statistiek van Kenia creëerde de informele sector in 2015 713.000 nieuwe banen, wat neerkomt op 84,8% van alle nieuwe banen "buiten de kleinschalige landbouw en de veeteelt". In het boek Stealth of Nations: The Rise of the Global Informal Economy, documenteert Robert Neuwirth het wereldwijde bereik van de contra-economie, of, zoals hij het noemt, Systeem-D. Neuwirth komt tot dezelfde conclusie als wij: mensen zullen zich noodgedwongen buiten de staat organiseren, en in veel gevallen met een voorkeur voor de onbelaste, ongereguleerde tegeneconomie.
Het is duidelijk dat de arbeiders van de wereld hun goederen en diensten willen uitwisselen zonder onderdrukkende, elitaire barrières op de markt. De mensen willen vrijwillig samenwerken en uitwisselen zonder inmenging of interventie. Dit verlangen zal altijd leiden tot het creëren van contra-economische activiteiten op de zwarte en grijze markt, zolang de "gewone" statistische economie onderworpen is aan de grillen van de huidige marionetten die de touwtjes in handen hebben. Het streven om te ontsnappen aan de regelgeving van de staat is echter niet het enige doel van onze agoristische en contra-economische strategie. Het eindspel is een staatloze samenleving, waarin vrije mensen niet gebonden zijn aan de dwang en drang van de parasitaire staat en de corporatieve klasse.

Hoewel het zelden wordt besproken op openbare scholen of in de reguliere media, zijn er verschillende voorbeelden van staatloze samenlevingen en gemeenschappen in de geschiedenis.

Voor degenen die geïnteresseerd zijn in het bestuderen van stateloze samenlevingen in het verleden raden we aan:

• Het middeleeuwse IJsland, 
• James Scott's The Art of Not Being Governed: An Anarchist History of Upland Southeast Asia,  
• Pierre Clastres' Society Against the State.

Wij moeten ook benadrukken dat degenen die geloven dat een staatloze samenleving niet kan bestaan omdat zij geen overvloed aan voorbeelden zien, zichzelf alleen maar beperken door vooringenomen barrières op te werpen en aannames te doen over het potentieel van de menselijke ervaring. Als de harten en geesten van de wereld de kans grijpen en de agoristische theorie in daden omzetten, zullen we de opkomst van de contra-economie zien. Er is slechts een zelfbewuste, georganiseerde agoristische beweging nodig om het potentieel van de contra-economie te benutten en de staat werkelijk te verzwakken.

Over de auteur